Επείγουσα μεταρρύθμιση για την αντιμετώπιση των αυξανόμενων περιβαλλοντικών κινδύνων από το φαινόμενο του υπερτουρισμού ζητά σε έκθεση που δημοσίευσε την Πέμπτη ο Συνήγορος του Πολίτη.
Όπως τονίζει, η Ελλάδα πρέπει να μειώσει την ανεξέλεγκτη δόμηση και παράλληλα να προστατεύσει τους υδάτινους πόρους και τις παράκτιες περιοχές, εάν θέλει να διατηρήσει μια υγιή τουριστική βιομηχανία σε όλη την ορεινή ηπειρωτική χώρα και τα παραθαλάσσια νησιά της.
Περίπου 33 εκατομμύρια άνθρωποι επισκέφτηκαν την Ελλάδα το 2023, περισσότεροι κατά 5 εκατομμύρια από ό,τι ένα χρόνο νωρίτερα, με τους αρχαιολογικούς χώρους, τα τιρκουάζ νερά της Μεσογείου και τον αξιόπιστο ηλιόλουστο καιρό να αποτελούν τα πιο δυνατά στοιχεία που προσελκύουν τους τουρίστες στη χώρα μας.
Ωστόσο, η έκθεση επισημαίνει πως η οικονομία της Ελλάδας «βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη διαχείρισής του με βιώσιμο τρόπο». Επίσης δεν πρέπει να «εξαντλεί τις δυνατότητές της, σπαταλώντας τις και καθιστώντας τους τουριστικούς μας προορισμούς μη ελκυστικούς διαχρονικά».
ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Ο Συνήγορος του Πολίτη επιχειρώντας να συμβάλει στην ανάπτυξη ενός υγιούς και βιώσιμου τουριστικού μοντέλου, προβαίνει σε μια σειρά προτάσεων με την επισήμανση «Αναγκαία κρίνονται τα εξής:». Εμείς σταχυολογούμε τις πλέον ενδιαφέρουσες – με δικές μας υποσημειώσεις….
- Άμεση έκδοση του Π.Δ. που θα ορίσει τον τρόπο υπολογισμού της φέρουσας ικανότητας. Τα κριτήρια που πρέπει να συνυπολογιστούν είναι γνωστά και συγκεκριμένα και προκύπτουν από το σύνολο της εθνικής και διεθνούς βιβλιογραφίας. Αναγκαία κρίνεται η εκπόνηση μελετών φέρουσας ικανότητας και η έγκρισή τους από το Υ.Π.ΕΝ. (καθώς αποτελεί κριτήριο της συνταγματικής υποχρέωσης χάραξης χωροταξικής πολιτικής από το Κράτος), ιδίως στις περιοχές της χώρας που δέχονται τις μεγαλύτερες τουριστικές πιέσεις, ώστε να αποτελέσουν εργαλείο που θα χρησιμοποιηθεί πριν την εξέταση ή/ και έγκριση φακέλων για τη χωροθέτηση και λειτουργία μικρών και μεγάλων τουριστικών εγκαταστάσεων.
- Ενίσχυση του μουσειακού τουρισμού, προκειμένου να αναδειχθούν συνδυαστικά πολιτιστικά και φυσικά στοιχεία των περιοχών. Η έως τώρα αντίληψη του μουσειακού τουρισμού αξιοποιεί μόνο αρχαιολογικά ευρήματα και αφήνει αναξιοποίητα λοιπά αντικείμενα που μπορούν να αποτελέσουν πόλους έλξης τουριστών. Περαιτέρω, ο μουσειακός τουρισμός πρέπει να αξιοποιηθεί από τις τοπικές κοινότητες (π.χ. ανάπτυξη καταλυμάτων στην περιοχή, ξενάγηση σε μέρη ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς, παρουσίαση των τοπικών προϊόντων, κ.λπ.).
- Χορήγηση κινήτρων (π.χ. χρηματοδότηση προς τους Δήμους και ενδιαφερόμενους φορείς για τη συντήρηση και επέκταση περιπατητικού δικτύου) για την εξασφάλιση της προβολής και την ενδυνάμωση του οικοτουρισμού/ εναλλακτικού τουρισμού. Στόχο πρέπει να αποτελεί η διασύνδεση των οικοτουριστικών δραστηριοτήτων με τις τοπικές κοινότητες, προκειμένου να διασωθούν και να αναδειχθούν τα ιδιαίτερα φυσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά κάθε περιοχής.
- Θεσμοθέτηση αυτοτελούς και οριζόντιας προστασίας των γεωτόπων με τα στοιχεία που τους απαρτίζουν (γεωμορφές, σπήλαια, παλαιοντολογικά κατάλοιπα, κ.λπ.). Θεσμοθέτηση πλαισίου φύλαξης και εναλλακτικής αξιοποίησης των Δημοσίων Μεταλλευτικών Χώρων μετά τη λήξη της σύμβασης μίσθωσης.
Για την προστασία των υδατικών πόρων οι προτάσεις είναι πολλές και καλύπτουν πολλές περιπτώσεις. Παραθέτουμε κάποιες:
- Οι αναγκαίες τεχνικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση της ανεπάρκειας νερού πρέπει να στοχεύουν σε τρεις πυλώνες: α) Στην υλοποίηση έργων για τη μείωση του υψηλού ποσοστού διαρροών στα δίκτυα ύδρευσης λόγω παλαιότητας, με αναβάθμιση των υποδομών (υλοποίηση εργασιών αποκατάστασης ζημιών, στεγανοποίησης ή ακόμα και ολικής αντικατάστασης των δικτύων), β) στη χρήση μη συμβατικών ρευμάτων νερού, διερευνώντας τρόπους ταμίευσης των ομβρίων και αξιοποιώντας τα επιφανειακά ύδατα και γ) στην ενίσχυση του υδροφόρου μέσω μικρών φραγμάτων συγκράτησης των πλημμυρικών απορροών.
- Συμβατότητα κάθε έργου χρήσης και αξιοποίησης των υδάτινων πόρων με το αντίστοιχο πρόγραμμα ολοκληρωμένης διαχείρισης αυτών. Ένταξη των έργων αυτών στο Εθνικό Μητρώο Σημείων Υδροληψίας και μη διάνοιξη γεωτρήσεων, χωρίς προηγούμενη αδειοδότηση.
- Ενεργειακή κάλυψη των μονάδων αφαλάτωσης με εναλλακτικές μορφές ενέργειας, όπως φωτοβολταϊκά συστήματα, ώστε να μην μετατραπεί το πρόβλημα της επάρκειας νερού σε ενεργειακό.
- Εκπόνηση και έγκριση μελέτης σκοπιμότητας, με ανάλυση των εναλλακτικών δυνατοτήτων ύδρευσης και επιλογή της βέλτιστης λύσης, με περιβαλλοντικά και οικονομοτεχνικά κριτήρια, πριν την χρηματοδότηση έργων πρώτης προτεραιότητας, και συγκεκριμένα νέων έργων υδροληψίας και νέων αφαλατώσεων, εκτός αν περιλαμβάνονται σε εγκεκριμένο Γενικό Σχέδιο Ύδρευσης (Master Plan).
- Συμβολή των τουριστικών επιχειρήσεων στην περιβαλλοντική βελτίωση των περιοχών και στη δημιουργία βασικών υποδομών, όπως εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού και αποβλήτων. Ο Συνήγορος επαναφέρει πρότασή του για την εξασφάλιση εκ μέρους των μεγάλων επιχειρήσεων (π.χ. σύνθετα τουριστικά καταλύματα, κ.λπ.) ή αυτών που πρόκειται να χρησιμοποιήσουν υδροβόρες εγκαταστάσεις (π.χ. γήπεδα γκολφ, εκτεταμένες πισίνες), της διαθεσιμότητας πόσιμου ύδατος με τα κατάλληλα έργα, προκειμένου να αποφεύγεται η επιβάρυνση του δημοτικού δικτύου. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να εκτιμάται αυστηρά η φέρουσα ικανότητας μιας περιοχής (ιδίως των γεωγραφικά ορισμένων και μικρών νησιωτικών περιοχών) ως προς τη δυνατότητα υποστήριξης των μονάδων από τους υπάρχοντες υδατικούς πόρους.
Λέει κι άλλα η έκθεση…. Για διαχείριση απορριμμάτων, χρήσεις γης, αποκατάσταση παραδοσιακών μονοπατιών… Μέχρι που προτείνει έκδοση από τους δήμους των απαραίτητων κανονιστικών πράξεων, προκειμένου να εισπράττουν το τέλος παρεπιδημούντων του Ν. 339/1976 και απονομή στους Δήμους μέρους των εσόδων από τον φόρο διαμονής του Ν. 4389/2016, καθώς οι υποδομές τους (δίκτυο πόσιμου νερού, διαχείριση αποβλήτων και οδικό δίκτυο) επιβαρύνονται από την επαύξηση των τουριστικών ροών!
ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Ο τουρισμός αντιπροσωπεύει πάνω από το ένα τέταρτο της οικονομικής παραγωγής και το ετήσιο εισόδημα περίπου 2 εκατομμύριων Ελλήνων προέρχεται από τον κλάδο, επισημαίνει η έκθεση, η πρώτη στον τομέα για τον Συνήγορο του Πολίτη από τότε που ιδρύθηκε η Αρχή πριν από περισσότερα από 25 χρόνια.
Τα έσοδα αναμένεται να αυξηθούν στα 21 δισ. το 2024 από 20,5 δισ. πέρυσι – ένα σημαντικό όφελος για μια οικονομία που αναδύεται από μια δεκαετή κρίση χρέους.
Η αγαπημένη Σαντορίνη στα social media – ένα μικρό νησί με 15.550 κατοίκους – δέχεται περισσότερους από 5,5 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως, διπλάσιο από τον αριθμό που φιλοξένησε το 2012, αναφέρει η έκθεση. Το νησί συνεισφέρει 1 δισ. ευρώ σε ετήσια έσοδα. «Στη Σαντορίνη, ακόμη και τουρίστες παραπονιούνται για τον μεγάλο αριθμό τουριστών», αναφέρει η έκθεση.
Η μεγαλύτερη ρύθμιση για τη μείωση των παράκτιων κατασκευών και η επιβράδυνση της υλοτόμησης των δασών που δημιουργούσε τις κατάλληλες συνθήκες για πλημμύρες, είναι από τα βασικά σημεία που επισημαίνει η έκθεση, που επίσης ζητά μεγαλύτερη φροντίδα των υδάτινων πόρων ενόψει των «τεράστιων» απαιτήσεων για πόσιμο νερό, πισίνες και υδάτινα πάρκα.
«Ο τουρισμός είναι ένας τομέας όπου η έλλειψη οράματος και στρατηγικής αναδεικνύεται με ιδιαίτερη ένταση. Η άσκηση μιας ξεκάθαρης τουριστικής διακυβέρνησης είναι τεράστια ανάγκη», προσθέτει η έκθεση.
Συμπεράσματα
Ανάμεσα στα κύρια σημεία που δημιουργούν προβληματισμό και αναφέρονται στην έκθεση είναι πως ο τουρισμός αποτελεί τη σύνθεση πολλών δικαιωμάτων, όπως της ελεύθερης μετακίνησης, της απόλαυσης δημοσίου χώρου, της άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας, της αξιοποίησης της ατομικής ιδιοκτησίας και της απόλαυσης βασικών αγαθών (π.χ. νερό). Στόχος είναι τα δικαιώματα αυτά να συνυπάρχουν κατά το δυνατό αρμονικά.
Επίσης, τονίζεται πως σε τουριστικές περιοχές όπου οι υποδομές βρίσκονται σε ανεπάρκεια ή πλημμελή συντήρηση, η πρόσθετη επιβάρυνσή τους από το πλήθος των επισκεπτών δημιουργεί σημαντικά προβλήματα. Στόχος είναι η βιωσιμότητα του τουριστικού κεφαλαίου, που προϋποθέτει την προστασία του τουριστικού προϊόντος (φυσικό, πολιτιστικό και οικιστικό περιβάλλον).
Μόνο με σαφείς κανόνες θα προωθηθούν με όρους ασφάλειας δικαίου οι επενδύσεις και θα περιοριστούν οι κίνδυνοι για υποβάθμιση προστατευόμενων ή οικολογικά ευαίσθητων περιοχών. Η χωροθέτηση είναι το σημαντικότερο πρόβλημα, λόγω του ελλειμματικού χωροταξικού πλαισίου, στο οποίο προσκρούουν οι επιχειρήσεις κατά την αδειοδότησή τους. Κύρια ζητήματα είναι η ασάφεια των χρήσεων γης, η οποία καθίσταται εντονότερη στις εκτός σχεδίου περιοχές, στις οποίες κατευθύνεται σημαντικό μέρος της τουριστικής ανάπτυξης, με αποτέλεσμα την υπερσυγκέντρωση τουριστικών μονάδων σε συγκεκριμένες περιοχές, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες και η φέρουσα ικανότητά τους. Η ασάφεια των χρήσεων γης οδηγεί και στην εγκατάσταση ανταγωνιστικών χρήσεων (π.χ. συνύπαρξη κατοικίας και Κ.Υ.Ε.).
Επίσης τονίζεται πως το το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό ακυρώθηκε από το ΣτΕ και η θέση σε διαβούλευση και έγκριση του νέου αναμένεται πλέον των 7 ετών. Ως εκ τούτου, η οργάνωση του τουρισμού σε χωρικό επίπεδο ρυθμίζεται βάσει των Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων, τα περισσότερα εκ των οποίων δεν έχουν αναθεωρηθεί, όπως προβλέπεται, και κατά συνέπεια δεν περιλαμβάνουν σύγχρονα πρότυπα τουριστικής ανάπτυξης. Οι κατευθύνσεις των Περιφερειακών Χωροταξικών Πλαισίων πρέπει να εξειδικεύονται με χωρικό σχεδιασμό κατωτέρου επιπέδου (είτε Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια είτε Ειδικά – π.χ. Περιοχές Οργανωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης). Ωστόσο, περισσότερο από το 70% των Δήμων στερούνται πολεοδομικού σχεδιασμού. Σήμερα, εκκρεμεί η εκπόνηση πλέον των 260 Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων.
Παράλληλα, εκπονούνται τόσο το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α.) για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όσο και ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός, με προφανείς συνέργειες στον τουρισμό.
Ειλικρινά ελπίζουμε –και θα πρέπει ΟΛΟΙ να συμφωνήσουμε– πως πολλές από αυτές τις προτάσεις καλό θα ήταν να περάσουν στο νομοθετικό πλαίσιο και να μην παραμείνουν απλά «προτάσεις», από μια έκθεση σε κάποιο συρτάρι…
Διαβάστε ολόκληρη την έκθεση εδώ:
(Με στοιχεία από https://www.newshub.gr/, 13/6/2024)
