Το μέλι από την αυτοφυή άγρια λεβάντα Σερίφου είναι ένα premium ελληνικό μέλι. Ο μελισσοκόμος Νίκος Κοκολάκης, που απέσπασε το βραβείο μελιού στα Βραβεία Ποιότητας του Γαστρονόμου παράγει ένα από τα καλύτερα του νησιού. Τι επιφυλάσσει, όμως, το μέλλον για τούτο το σπάνιο μέλι;
Λάμπει με χρώμα χρυσαφένιο και φωτεινό. Με τα πρώτα κρύα κρυσταλλώνει στο βαζάκι του και γίνεται μια κατάξανθη βελούδινη κρέμα. Μοσχοβολάει το ολοζώντανο άρωμα της άγριας λεβάντας που πλημμυρίζει έξαλλα κάθε άνοιξη το νησί, με τα άνθη της να βάφουν με το φωτεινό μοβ χρώμα τους τις γυμνές σεριφιώτικες πεζούλες. Αυτή την ανθοφορία κυνηγούν οι μέλισσες από τα 233 μελίσσια του Νίκου Κοκολάκη, στα 400 μ. υψόμετρο στον Άγιο Παντελεήμονα. Αραδιασμένα στη σειρά, με την πλάτη στον βοριά, κόντρα στις πέτρινες πεζούλες, δίνουν αληθινή μάχη για να χαρίσουν στον φροντιστή τους το σπάνιο μέλι αγριολεβάντας Frygana, που διακρίθηκε στη φετινή τυφλή γευστική δοκιμή του Γαστρονόμου.
To μέλι του Νίκου Κοκολάκη, χρυσαφένιο, διαυγές και πυκνόρρευστο όταν οι θερμοκρασίες το επιτρέπουν, με συναρπαστικό άρωμα, διακρίθηκε στη φετινή τυφλή γευστική δοκιμή του Γαστρονόμου.
Οι κυψέλες του Νίκου Κοκολάκη απλωμένες στις δυτικές πλαγιές του Βουνού, στη Σέριφο, σε διάταξη παράλληλη με τις κυκλαδίτικες ξερολιθιές, που παρά τις εμφανείς φθορές από τα κοπάδια αδέσποτων γιδιών, καταφέρνουν να συγκρατούν τα πρανή. Αυτή η διάταξη είναι από τις χαρακτηριστικότερες της κυκλαδίτικης μελισσοκομικής πρακτικής, γιατί προστατεύει τις κυψέλες από τον σχεδόν μόνιμο βοριά του Αιγαίου.
Ένα από τα μελισσοσμήνη του Νίκου Κοκολάκη, αστραφτερό κάτω από το ζεστό φως του ηλιοβασιλέματος. Η εικόνα με το μάλλον ολιγάριθμο σμήνος δείχνει την κρίση που περνά η κυκλαδίτικη μελισσοκομία, εξαιτίας ενός πλήθους από ανθρωπογενείς παράγοντες, όπως οι πυρκαγιές και η κλιματική αλλαγή.
Κάθε άνοιξη οι μέλισσές του τρυγούν τις αγριολεβάντες, που ανθούν για μόλις δύο μήνες. Δύσκολος, αλλά κορυφαίος τρύγος. Το σπουδαιότερο, ωστόσο, είναι ότι το μέλι αυτό φτάνει στο πρώτο και μοναδικό σήμερα Συνεταιριστικό Βιολογικό Τυποποιητήριο Μελιού στις Κυκλάδες, που ιδρύθηκε το 2018 από τον προηγούμενο πρόεδρο του συνεταιρισμού, Αλέξανδρο Λιβάνιο, και βρίσκεται στη Σέριφο. Αφού περάσει από τον αυστηρότατο και εξονυχιστικό έλεγχο από το Εργαστήριο Μελισσοκομίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τυποποιείται σε μικρά βαζάκια και φτάνει σε εμάς με όλες τις υψηλές προδιαγραφές αυθεντικότητας, εντοπιότητας και κορυφαίας ποιότητας.
Επίμονος και αφοσιωμένος στη μέλισσα και τον μόχθο της, ο Νίκος Κοκολάκης είναι ένας από τους λίγους μελισσοκόμους του νησιού που παράγει το μοναδικό στο είδος του μέλι άγριας λεβάντας Σερίφου.
Κατάξανθο και λαμπερό, με κρυστάλλωση που του δίνει υφή μεταξένιας κρέμας, το μέλι αγριολεβάντας Σερίφου είναι αποτέλεσμα επίπονης εργασίας μέλισσας και μελισσοκόμου.
Ο Νίκος Κοκολάκης, μέλος του Αγροτικού Μελισσοκομικού Συνεταιρισμού Σερίφου, μαζί με λιγοστούς ακόμη συναδέλφους του πήραν το δύσκολο μονοπάτι της βιολογικής μελισσοκομίας και της συνεταιριστικής τυποποίησης. Ιδιαίτερα καθώς η μελισσοκομία τον κέρδισε σχετικά πρόσφατα, χωρίς να υπάρχει οικογενειακή παράδοση. Με σπουδές μηχανικού ήχου και μια πετυχημένη καριέρα στον χώρο, η αγάπη του για τη φύση τον ώθησε να εγκαταλείψει μια αξιόλογη θέση στην Ελληνοαμερικανική Ένωση και να αναζητήσει τρόπους για μια καλύτερη ζωή. Από καθαρή τύχη και ενόσω μένει ακόμη στην Αθήνα, έρχεται σε επαφή με τον Δημοσθένη Διαμαντή, ήδη έμπειρο μελισσοκόμο στη Σέριφο, άριστο γνώστη της βιοποικιλότητας της Σερίφου και των Κυκλάδων και σημερινό αντιπρόεδρο του συνεταιρισμού, που τον μυεί στη μυστηριώδη κοινωνία της μέλισσας. Με μόλις τρία μελισσάκια αρχικά στις πλαγιές του Υμηττού, με ατέλειωτες ώρες παρατήρησης της συμπεριφοράς της μέλισσας, αλλά και με παρακολούθηση σεμιναρίων στο Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών στο Κτήμα Συγγρού, διαπιστώνει ότι η μελισσοκομία είναι γι’ αυτόν προορισμός ζωής. Παράλληλα ανακαλύπτει τον κόσμο της φωτογραφίας και με την τεχνική της μακροφωτογράφισης αρχίζει να αποτυπώνει την καθημερινότητα της μέλισσας στον Υμηττό.
Λίγο πριν πέσει το σκοτάδι, οι μέλισσες έχουν επιστρέψει στις κυψέλες τους. Άλλη μια μέρα κόπου και μόχθου γι’ αυτές αλλά και για τον μελισσοκόμο που τις φροντίζει έφτασε στο τέλος της.
Κερδίζει διάκριση σε μελισσοφωτογραφικό διαγωνισμό στη Σλοβενία και συνεργάζεται με τα ΕΛΤΑ, με τις φωτογραφίες του να μπαίνουν σε συλλεκτική έκδοση γραμματοσήμων για τη μέλισσα. Ακολουθεί η εταιρεία Apivita, στην οποία παραχωρεί το σπάνιο φωτογραφικό υλικό του. Το 2019 μετακομίζει με τα μελίσσια του στη γενέτειρα της μητέρας του, τη Σέριφο. Με καθοδήγηση του Δημοσθένη Διαμαντή, από τον οποίο, όπως λέει, έμαθε και μαθαίνει πολλά, στήνει τα μελίσσια του στις οικογενειακές εκτάσεις στον Άγιο Παντελεήμονα στις πλαγιές του Όρους, μακριά από τον μεγάλο τους εχθρό, την υγρασία. Σύντομα, αναστηλώνει τα οικογενειακά μικρά «κελιά», εποχικές αγροικίες που χρησιμοποιούσαν παλιά οι Σεριφιώτες για να είναι κοντά στα κοπάδια και τα μποστάνια τους, και δύο από αυτές τις μετατρέπει σε μελισσοκομείο και καταψύκτη για κερήθρες.
Θλίψη και οργή γεννά η εικόνα των τεράστιων καμένων εκτάσεων στα νότια της Σερίφου. Η πυρκαγιά του περασμένου καλοκαιριού έκαψε χιλιάδες στρέμματα σπάνιων μελισσότοπων όπου κυριαρχούσε η άγρια λεβάντα και το θυμάρι.
Το μεγάλο βήμα, ωστόσο, ήταν η συμμετοχή του στο τυποποιητήριο. Επιλογή δύσκολη και γεμάτη απαιτήσεις, αλλά που αποδίδει ασύγκριτα σε ποιότητα και ασφάλεια. Εδώ, ο κάθε μελισσοκόμος που αποφασίζει να γίνει μέλος, διατηρεί το δικό του brand για τα μέλια του, αλλά προηγουμένως έχει περάσει από όλες τις αυστηρά ελεγχόμενες διαδικασίες παραγωγής, τις δειγματοληψίες και τους ελέγχους από το ΑΠΘ για να μπορέσει η ετικέτα του να φέρει την πιστοποίηση από έναν φορέα με τέτοιο κύρος. Η ίδρυση του τυποποιητηρίου δεν ήταν εύκολη. Δυσπιστίες και αντιδράσεις, έλλειψη συνεργασίας και πειθαρχίας στους αυστηρούς κανονισμούς ήταν τα πρώτα εμπόδια. Όμως, όσοι μελισσοκόμοι τελικά έκαναν το βήμα μόνο κερδισμένοι βγήκαν. Οι σφραγίδες του ΑΠΘ, ο χάρτης βιοποικιλότητας, η ακριβής αναγραφή ποσοστών γυρεόκοκκου αγριολεβάντας ή θυμαριού (ανάλογα με την εποχή) στην ετικέτα, οι αναλύσεις ποιοτικού ελέγχου, όλα αυτά διασφαλίζουν τον καταναλωτή ότι αγοράζει ένα αληθινά premium και απόλυτα τίμιο μέλι. «Το σημαντικότερο με το τυποποιητήριο είναι ότι αυτό που αναγράφει η ανάλυση είναι ακριβώς αυτό που παίρνει ο καταναλωτής στο βάζο», εξηγεί ο κ. Κοκολάκης. «Είναι μια μικρή βιολογική και εκλεκτή παραγωγή που κυμαίνεται ετησίως από 300 κιλά (όπως τη φετινή, πολύ κακή χρονιά, λόγω της παρατεταμένης ανομβρίας και άρα της μειωμένης ανθοφορίας) μέχρι ενάμιση τόνο σε όλο το νησί. Παραγωγή επίπονη, με τεράστιο κόστος για τον μελισσοκόμο και για την ίδια τη μέλισσα», συμπληρώνει. Το αξίζει όμως. Η άγρια, αυτοφυής λεβάντα Λαβαντούλα η στοιχάς δίνει ένα μέλι με γεύση γεμάτη γλύκα, με αψάδες προς το τελείωμα, όπως όλα τα μέλια από φρύγανα, και φίνο και ξεκάθαρο άρωμα. Μιλάμε για περιεκτικότητες γυρεόκοκκου λεβάντας που κυμαίνονται από 60 έως 90%, ποσοστά σπάνια.
Έμπειρος και βραβευμένος μελισσοφωτογράφος, ο Νίκος Κοκολάκης απαθανατίζει με μακροφωτογράφιση την εργασία της μέλισσας, όπως εδώ, την ώρα που ρουφά το νέκταρ μιας ανθισμένης άγριας λεβάντας. Εκπαιδεύει μάλιστα σε τεχνικές μελισσοφωτογράφισης και άλλους μελισσοκόμους, ώστε να προβάλλουν το προϊόν τους καλύτερα στον σημερινό, απαιτητικό κόσμο των social media. Φωτογραφία: Νίκος Κοκολάκης
Η κλιματική κρίση, τα πλήθη από αδέσποτα κοπάδια γίδια και οι πυρκαγιές απειλούν την τοπική μελισσοκομία.
Και όμως, αυτό το σπάνιο μέλι κινδυνεύει με εξαφάνιση. Η μεγάλη φωτιά που ξέσπασε το καλοκαίρι στη Σέριφο κατέκαψε μεγάλο μέρος από τους μοναδικούς μελισσότοπους λεβάντας και θυμαριού. Σε συνδυασμό με την κλιματική κρίση που επηρεάζει σοβαρά την ανθοφορία των φρυγάνων, την ανεξέλεγκτη βόσκηση αδέσποτων κοπαδιών κατσικιών που μετριούνται σε χιλιάδες, την ολοένα αυξανόμενη τουριστικοποίηση αλλά και την εν πολλοίς παράλογη νομοθεσία που αφορά τη στήριξη των μελισσοκόμων, το μέλλον της άγριας λεβάντας και του εξαίσιου ανθόμελου είναι δυσοίωνο, με τους μελισσοκόμους του νησιού να παλεύουν αβοήθητοι για την επιβίωση των μελισσιών τους. Όπως το θέτει ο κ. Κοκολάκης στην ομιλία του κατά τη βράβευσή του, «ό,τι κι αν κάνει ο άνθρωπος, χωρίς βροχή λουλούδια δεν υπάρχουν. Ωραία τα μπαράκια και οι παραλίες των Κυκλάδων, αλλά ο πρωτογενής τομέας μένει ξεχασμένος και κανείς δεν καταλαβαίνει τι σπάνιο οικοσύστημα κρύβουν οι Κυκλάδες. Καίγονται βότανα που είναι το φαγητό της μέλισσας και όμως κάποιοι θεωρούν ότι είναι ξεροί θάμνοι. Αν όμως μυρίσουν την άνοιξη με το βοριαδάκι τις αγριολεβάντες και το καλοκαίρι το θυμάρι, και δουν τις ανθισμένες πλαγιές, τότε θα καταλάβουν τι χάνεται κάθε χρόνο από τις αλλαγές στο κλίμα και τις πυρκαγιές». Η βράβευση από τον Γαστρονόμο είναι σίγουρα μια ηθική ικανοποίηση, αλλά, χωρίς έμπρακτη στήριξη από την πολιτεία, η μελισσοκομία στις Κυκλάδες κινδυνεύει με εξαφάνιση. «Θέλουμε σίγουρα στήριξη, υπάρχει μεγάλη απογοήτευση, αλλά παρ’ όλα αυτά προσπαθούμε κόντρα σε δυσοίωνες καταστάσεις να βγάζουμε αυτό το σπάνιο μέλι», καταλήγει ο κ. Κοκολάκης.
Frygana Honey, Νίκος Κοκολάκης, T/6942-971.803.
Το μέλι το βρίσκουμε με παραγγελία στον παραγωγό μέσω email (nikos@frygana.com) και ενδεικτικά στα καταστήματα Cava Halari, 4 Seasons Bio, Ηπειρώτισσα, Τerra Fresh.
Δείτε εδώ το βίντεο από τη βράβευση του Γαστρονόμου
(Πηγή: https://www.gastronomos.gr/, της Βιβής Κωνσταντινίδου, 20/1/2025)
Φωτογραφίες: Μιχάλης Παππάς
