Μακροχρόνιες παρατηρήσεις στα ελληνικά φυσικά δασικά οικοσυστήματα απέδειξαν ότι η φύση ακολουθεί μια διαδικασία αποκατάστασης της φυσικής βλάστησης σε καμένες περιοχές, την φυσική ή οικολογική διαδοχή. Γεγονός είναι πως η αποκατάσταση ενός φυσικού οικοσυστήματος, δεν αποτελεί μια στατική δράση, αλλά μια εν δυνάμει εξελικτική διαδικασία και προσπάθεια, που απαιτεί διαρκή παρακολούθηση.
Γενικά προτιμότερο να αφήσουμε το ίδιο το οικοσύστημα να ξεκινήσει την αποκατάσταση και μετά αν μπορούμε να το υποβοηθήσουμε κάνοντας πολύ προσεκτικά βήματα. Ειδικά σε περιοχές που ανήκουν στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000.
Το πρώτο πράγμα που επείγει είναι μια Μελέτη αντιδιαβρωτικών μέτρων και εφαρμογή της πριν την επερχόμενη χειμερινή περίοδο των βροχοπτώσεων. Αυτό για τη Σέριφο που βροχή έχει να δει πολύ καιρό μπορεί να ακούγεται υπερβολικό, αλλά κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τον καιρό! Άλλωστε η μελέτη θα μας δείξει ποια από τα κάτωθι μέτρα ενδείκνυται να εφαρμοστούν:
- Απαγόρευση βόσκησης
- Προστασία από τη διάβρωση, ειδικά σε μέρη με μεγάλες κλίσεις.
- Προστασία των θυλάκων που δεν κάηκαν, διότι μπορούν να συνεισφέρουν στη φυσική αναγέννηση της περιοχής, ενώ λειτουργούν σαν καταφύγιο της πανίδας στην περιοχή.
- Να επισκεφθουμε τις εκτάσεις με αρμόδιους επιστήμονες (δασολόγους) και να εντοπίσουμε την οικολογική διαδοχή των ειδών στο συγκεκριμένο τόπο-σταθμό προσδιορίζοντας την ηλικίας τους και την βιοποικιλότητα τους.
- Να επανασχεδιάσουμε βάσει μελέτης τη φυσική αποκατάσταση της περιοχής που κάηκε, τη σύνθεση των ειδών υποβοηθώντας την και όχι αντικαθιστώντας την.
- Να εντοπίσουμε κοιλώματα που κρατουν το χειμώνα νερό και να μη τα καταστρέψουμε γιατί είναι απαραίτητα για τα πουλιά.
- Να μη κάνουμε μεγάλες βαθμίδες, γιατί είναι απροσπέλαστες από την ερπετοπανίδα.
- Να ενισχυσουμε όπου είναι δυνατόν την προστασία του εδάφους, με μικρου βάθους παράλληλες με τις χωροσταθμικές ισοϋψείς καμπύλες αρόσεις.
- Να εφαρμόσουμε κλαδοπλέγματα, όχι όμως συνεχόμενα σε μεγάλο μήκος.
- Πιθανόν να εμπλουτίσουμε την περιοχή με σπέρματα των προϋπαρχόντων ειδών (θάμνων και φρυγανων και αγριολουλουδων και όσο το δυνατόν περισσότερων ειδών από αυτά που αναγνωρίζουμε στην περιοχή).
Γενικώς για τα καμένα οικοσυστήματα της ευμεσογειακής ζώνης βλάστησης ο καλύτερος χειρισμός είναι η υποβοήθηση της αποκατάστασης της φυσικής διαδικασίας και όχι η βίαιη αντικατάσταση τους .
ENΗΜΕΡΩΣΗ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤH ΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ Facebook
Κατ’ αρχάς δεν αναφέρεται πουθενά μέσα στο κείμενο η λέξη “αναδάσωση” που υπονοεί υψηλή δενδρώδη βλάστηση. Η φρυγανική βλάστηση όμως που κάηκε θα μπορούσε άνετα να ήταν θαμνώδης-ημιθαμνώδης με ξυλώδη διετή ή πολυετή είδη αν ο χώρος δεν υπόκεινταν σε υπερβόσκηση, κάτι που συμβαίνει στα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων.
Κάποιοι επίσης ανέφεραν πως δεν χρειάζεται να έχεις δέντρα για να συγκρατείται το νερό… Το ζητούμενο είναι να υπάρχει επαρκές μικροπορώδες του εδάφους ώστε η όποια ποσότητα κατακρημνησμάτων να προλαβαίνει μέσω της διαδικασίας της κατείσδυσης να εισχωρεί στο έδαφος (τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος της) και να μην δημιουργείται επιφανειακή απορροή, η οποία είναι υπεύθυνη και για την απόπλυση εδαφών και την ερημοποίηση. Και σε αυτό βοηθά τα μέγιστα ακόμη και το επιπόλαιο ριζικό σύστημα μονοτεών ή διετών ποών.
Πάμε τώρα στην ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΗ -και απαγορευμένη πλέον- πρακτική παλαιοτέρων εποχών με το να βάζουν φωτιά το φθινόπωρο για “να βγει νέο χορτάρι”… Θα προσπαθήσω να το μεταφέρω όσο πιο απλοποιημένο γίνεται,:
Το δάσος είναι μια μορφή οικοσυστήματος σε κατάσταση climax, δηλαδή είναι η βέλτιστη μορφή για τέτοιου είδους οικοσύστημα, δεν μπορεί να εξελιχθεί σε κάτι καλύτερο… Η εξελικτική του πορεία είναι γενικώς η εξής: Γυμνό έδαφος – ετήσια φυτά/φρύγανα – θαμνότοπος – δάσος. Αντιθέτως, μπορεί πολύ εύκολα να υποβαθμιστεί, μετά από κάποιο καταστροφικό συμβάν, όπως μια επιδημία των δένδρων ή μια φωτιά…. Η μητέρα φύση όμως έχει προνοήσει και την επόμενη φυτρωτική περίδο μετά από μια φωτιά, έρχονται να εγκατασταθούν είδη βλάστησης που θα βοηθήσουν στην επανεγκατάσταση του δάσους μέσω της φυσικής αναγέννησης. Αυτά που ονομάζει ο σχολιαστής ως “νέο χορτάρι”. Δεν πρόκειται όμως για τυχαία είδη… Ανήκουν κατά κανόνα στην υποοικογένεια των Ψυχανθών, (Papilionoideae), όπως το τριφύλι, η μηδική, άλλα κτηνοτροφικά φυτά, αλλά και τα όσπρια (ρεβύθια, φασόλια, λαθούρι, κ.λπ.). Αυτά τα φυτά έχουν τη μοναδική ικανότητα να φιλοξενούν στις ρίζες τους, σε ογκίδια που ονομάζονται φυμάτια, βακτήρια του γένους Rhizobium, τα καλούμενα και αζωτοβακτήρια, σε μια συμβιωτική σχέση. Αυτά τα βακτήρια έχουν την ικανότητα να δεσμεύουν απ’ ευθείας άζωτο από την ατμόσφαιρα και να εμπλουτίζουν σε άζωτο το έδαφος, το οποίο μετά από τη φωτιά μένει φτωχότερο με όλη αυτή τη βιομάζα που εκλείπει από το οικοσύστημα. Κι επειδή τα φυτά ΔΕΝ μπορούν να πάρουν άζωτο απ’ ευθείας από την ατμόσφαιρα, ενώ τους είναι απαραίτητο για τη σύνθεση όλων των αμινοξέων, πρωτεϊνών, νουκλεϊκών οξέων και άλλων βασικών μορίων που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξή τους, το παίρνουν από το έδαφος σε μορφή αμμωνίου (NH₄⁺) ή νιτρικού ιόντος (NO₃⁻). Μη ξεχνάμε πως στις καλλιέργειές μας τα λιπάσματα που ρίχνουμε έχουν κατά κανόνα και νιτρικά άλατα μέσα, δηλαδή ενώσεις του αζώτου που διαλυόμενες στα νερό δίνουν διαθέσιμο άζωτο στα φυτά.
Κι ενώ η φύση προετοιμάζει το έδαφος για την επανεγκατάσταση της όποιας βλάστησης, έρχονταν οι παλιοί κτηνοτρόφοι και έκαιγαν ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ την ποώδη βλάστηση που έβγαινε για να έχουν τρυφερή ζωοτροφή τα κατσικοπρόβατα… Κι έτσι το οικοσύστημα έμενε στάσιμο χωρίς εξέλιξη, και επιπλέον παρασυρόταν και το χώμα σταδιακά… Η σημερινή εικόνα των νησιών του Αιγαίου και ιδιαίτερα των Κυκλάδων, αυτό που ονομάζουμε Κυκλαδίτικο τοπίο), οφείλει πολλά στην υπερβόσκηση και σε τέτοιες πρακτικές του παρελθόντος…
Όσον αφορά τα ερπετοειδή, το να μη κάνουμε μεγάλες βαθμίδες, γιατί είναι απροσπέλαστες από την ερπετοπανίδα είναι διεθνής πρακτική…
Για τις αναβαθμίδες, δεν θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε περισσότερο. Δυστυχώς το κόστος είναι τεράστιο και ο χρόνος κατασκευής τους επίσης μεγάλος. Γι’ αυτό χρησιμοποιούνται ως προσωρινές λύσεις τα κλαδοπλέγματα σε περιοχές με κλίση (και αντίστοιχα τα κορμοπλέγματα σε περιοχές που έχει καεί δάσος και υπάρχουν κατακείμενοι κορμοί).
Τέλος στο ότι στο νησί υπάρχουν 400 άγρια ζώα, είναι θέμα του δήμου να το διευθετήσει.
Από το EcoSerifos, να ζητήσουμε ένα συγνώμη από τους φίλους αναγνώστες αν τα παραπάνω ακούγονται σαν “μάθημα”, αλλά αυτοί που έγραψαν το άρθρο τυγχάνουν (και οι δύο) καθηγητές της Πανεπιστημιακής Δασικής εκπαίδευσης, οπότε δεν μπορέσαμε να αποφύγουμε τον ενημερωτικό σχολιασμό…
