Σήμερα όμως που μιλάμε, ο πρωτογενής τομέας βρίσκεται σε κρίση σε πολλά νησιά, και σε μεγάλο βαθμό ευθύνεται γι’ αυτό η κλιματική κρίση. Οι όλο και περισσότεροι χειμώνες με λίγες βροχοπτώσεις και η ούτως ή άλλως άνυδρη ξηροθερμική περίοδος, σε συνδυασμό με την στροφή προς τον τουρισμό που έχει ξεκινήσει εδώ και δεκαετίες, πλήττει την κτηνοτροφία και τη γεωργία στα νησιά – πλην κάποιων φωτεινών εξαιρέσεων.
Η μεγαλύτερη μείωση σε αμιγώς κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις σημειώθηκε σε Νότιο και Βόρειο Αιγαίο καθώς και Ιόνια Νησιά.
Τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ από την απογραφή του 2021 για τη Γεωργία και την Κτηνοτροφία είναι αποκαλυπτικά:
- Οι γεωργικές δραστηριότητες εκτείνονται στο 21% της επιφάνειας της ελληνικής επικράτειας
- απασχολούν το 12% του εργατικού δυναμικού της χώρας, ποσοστό το οποίο τα τελευταία χρόνια συνεχώς μειώνεται,
- συνεισφέρουν μόλις το 3,6% του συνολικού ΑΕΠ.
Μείωση παρατηρείται τόσο στη χρησιμοποιούμενη γεωργική έκταση όσο και στις κτηνοτροφικές μονάδες. Από το 2009 έως το 2020 η εκμεταλλευόμενη γεωργική έκταση σε όλη τη χώρα έφτασε το 18,8%, ενώ σε αυτή τη δεκαετία μειώθηκαν κατά 20% οι κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις.
ΟΙ περιοχές όπου σημειώθηκε η μεγαλύτερη μείωση είναι το Νότιο και το Βόρειο Αιγαίο καθώς και τα Ιόνια Νησιά. Σε Κυκλάδες και Δωδεκάνησα – όπου σημειώθηκε η μεγαλύτερη μείωση (34%) σε χρησιμοποιούμενη γεωργική έκταση – οι μεταβολές στον αριθμό των ζώων είναι ραγδαίες: 14% για τα βοοειδή και 42,3% για τα αιγοπρόβατα.
Ο ρόλος της κλιματικής κρίσης
Έχει αποδειχθεί πως η κλιματική κρίση ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την ανησυχητική αυτή κατάσταση του πρωτογενούς τομέα. Η καθηγήτρια του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Κρήτης Μαρία Κανακίδου, εξηγεί: «η αύξηση της θερμοκρασίας και της ξηρασίας στην περιοχή μας, αλλά και της συχνότητας εμφάνισης των ακραίων καιρικών φαινομένων (καύσωνες, ραγδαίες βροχές, πλημμύρες), επηρεάζει όχι μόνο την ανθρώπινη υγεία αλλά και τον παραγωγικό τομέα, τη γεωργία, τις καλλιέργειες, την κτηνοτροφία και την αλιεία».
Την ίδια στιγμή, ο τουρισμός δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στον πρωτογενή τομέα στα νησιά, με τους κτηνοτρόφους και τους αγρότες να μειώνονται συνεχώς, αφού άλλαξαν επαγγελματικό προσανατολισμό και στράφηκαν στον τουρισμο και την παροχήυπηρεσιών.
Και τι γίνεται στη Σέριφο;
Την απάντηση τη δίνει με δηλώσεις του ο δήμαρχος κος Ρεβίνθης:
«Στη Σέριφο, η κτηνοτροφία έχει σχεδόν εκλείψει. Πρόκειται για βαρύ και δύσκολο επάγγελμα αυτό του κτηνοτρόφου. Πριν από 30 χρόνια όσοι το ακολουθούσαν ήταν προσηλωμένοι σε αυτή τη δουλειά. Μετά ήρθε ο τουρισμός, που συγκριτικά με την κτηνοτροφία, είναι πιο ξεκούραστος», λέει ο δήμαρχος
Λόγοι κάτοικοι ασχολούνται πλέον με την κτηνοτροφία, ενώ οι περισσότεροι από αυτούς κάνουν συμπληρωματικά, όχι ως κύριο επάγγελμα, έχοντας πέντε – δέκα ζώα απλά για τις ανάγκες της οικογένειάς τους. «Δυστυχώς, αγρότες και κτηνοτρόφοι είναι ίσως λιγότεροι από 10. Κι όμως, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’90, αρχές του 2000, ήταν πάρα πολλοί». Στη γεωργία, δε, τα παραδείγματα επιστροφής νέων στη γη είναι ελάχιστα, τόσα που μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού, όπως παραδέχεται ο δήμαρχος του νησιού.
«Η νησιωτικότητα πλήττει πολύ περισσότερο τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους. Οδεύουμε σε μια μαζική τουριστικοποίηση που δυστυχώς θα οδηγήσει στην ερημοποίηση των νησιών. Είναι δυνατόν να μπορείς να παράγεις μέλι και να σερβίρεις στα πρωινά μέλι Βουλγαρίας», αναρωτιέται …
Δίλημμα;
Και ας πούμε πως ανακάμπτει ο πρωτογενής τομέας στο νησί, επιστρέφουν οι νέοι στη γη και υπάρχει επάρκεια προϊόντων προς διάθεση. Που θα τα προωθήσουμε; Αν δεν υπάρχει τουρισμός στο νησί, σε ποιους θα πουλήσουμε; Πως θα γίνουν γνωστά; ‘Η θα γίνουν όλα εξαγώγιμα και όλοι όσοι ασχολούνται στο νησί με γεωργία και κτηνοτροφία θα γίνουν εξαγωγείς;
Εδώ βλέπουμε πως δεν υπάρχει άσπρο-μαύρο… Χρειάζεται μια ισορροπία για να επιτευχθεί βιωσιμότητα σε όλα τα επίπεδα. Και στον τουρισμό και στην παραγωγή. Τι χρειάζεται αυτή τη στιγμή το νησί; Τα έχουμε ξαναπεί: Αλλαγή στο τουριστικό μίγμα των επισκεπτών και επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου για να αποσυμφορηθεί η περίοδος Ιουλίου -Αυγούστου. Και πως γίνεται αυτό; Υποδομές για τον εναλλακτικό τουρισμό, οργανωμένη στρατηγική προβολής της «άλλης», εκτός σεζόν Σερίφου, και βιώσιμη αναπτυξιακή πολιτική.
Αλλιώς θα συνεχίσουμε να γκρινιάζουμε μια ζωή…
