Τι σχέση έχουν οι μεταλλωρύχοι της Σερίφου με τα λιγνιτωρυχεία της Ραφήνας;
To 1915 στα λιγνιτωρυχεία του Σκαλιστήρη στην Κύμη Ευβοίας, είχαν γίνει απολύσεις λόγω συνδικαλιστικής δράσης και έτσι αρκετοί έμπειροι συνδικαλιστές ήρθαν στην περιοχή της Ραφήνας στο λιγνιτωρυχεία του Γρώμαν. Επίσης το 1916 είχαμε την αιματηρή εξέγερση των μεταλλωρύχων στη Σέριφο, που διεκδικούσαν να εφαρμοστεί το 8ωρο (ο νόμος υπήρχε ήδη τρία χρόνια αλλά δεν εφαρμόζονταν).
Έτσι μετά από τα γεγονότα, περίπου στο 1920 είχαμε την έλευση στη Ραφήνα μεταλλωρύχων από τη Σέριφο, που ήταν έμπειροι στο συνδικαλισμό όπως και οι Κουμιώτες που είχαν ήδη έρθει και έτσι έγινε ένα γερό κράμα εργατικού συνδικαλισμού.
Όλοι αυτοί αρχικά έμεναν στη διασταύρωση Ραφήνας και ίδρυσαν το συνεταιρισμό αστέγων και ακτημόνων διασταύρωσης Ραφήνας. Στην αρχή έμεναν σε λαγούμια και σε καλύβες που έμοιαζαν με τις καλύβες των Σαρακατσάνων. Από το 1930 αρχίζουν να αγοράζουν γη από την Ιερά Μονή Πεντέλης και να χτίζουν σπίτια.
Στην κατοχή το γεγονός ότι ήταν απολύτως εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό και οι Γερμανοί είχαν ανάγκη το λιγνίτη τους βοήθησε. Έκαναν απεργία πείνας μέσα στις στοές, όπου οι Γερμανοί φοβόντουσαν να μπουν. Εξαιρέθηκαν της υποχρεωτικής εργασίας για την κατασκευή του γερμανικού οχυρού της Ραφήνας, πρωτοστάτησαν στην αντίσταση μπαίνοντας στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ (ήταν σχεδόν το 100% οργανωμένοι, μόνο 4-5 ήταν οι συνεργάτες των Γερμανών που άλλοι στη λήξη του πολέμου έφυγαν μαζί τους και άλλοι εξαφανίστηκαν από την περιοχή), οργανώνοντας συσσίτια στη Ραφήνα και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη από το σανατόριο. Πήραν μέρος στις μεγάλες κινητοποιήσεις ενάντια στην πολιτική επιστράτευση πηγαίνοντας με τα πόδια στην Αθήνα και με το λάβαρο του σωματείου και γύρισαν με τα πόδια.
Μάλιστα υπήρξε περιστατικό που ποδηλάτης λιγνιτωρύχος μετέφερε μηνύματα στον ΕΛΑΣ, τα οποία έφαγε όταν έπεσε σε γερμανικό μπλόκο, παρά το ξύλο δεν μαρτύρησε και απελευθερώθηκε όταν κάποιος είπε ότι ήταν πολύ παραγωγικός και έβγαζε αρκετό λιγνίτη.
Επί κατοχής πουλήθηκε το ένα τρίτο των μετοχών του λιγνιτωρυχείου σε Ιταλό αξιωματικό και το 2000 ήρθε ο γιος του και γύρευε αποζημιώσεις (δεν λειτουργούσε πια το λιγνιτωρυχείο). Φυσικά δεν πήρε τίποτα αλλά μάθαμε ότι το ένα τρίτο της παραγωγής σε ετήσια βάση τα χρόνια της κατοχής, ήταν 10.000 τόνοι λιγνίτη. Σε τέτοια μεγέθη γύρευε αποζημιώσεις.
Δεν έλειψαν οι εκτελέσεις, αφού οι Γερμανοί σκότωσαν τρεις λιγνιτωρύχους σε ένα μπλόκο και έναν ΕΠΟΝίτη Σερφιώτη, ενώ για αντίποινα σε επίθεση του ΕΛΑΣ στο Πικέρμι, στις 21/7/1944 έφεραν 50 κομμουνιστές από το Χαϊδάρι και άλλους τέσσερις και τους εκτέλεσαν και τους 54.
Άλλη μία φορά 21 Τριγλιανούς (Ραφηνιώτες που ήταν Μικρασιάτες πρόσφυγες από την Τριγλία της Μ. Ασίας) τους απελευθέρωσε ο Ότο ένας Γερμανός αξιωματικός που βοήθησε πολύ να μην υπάρχει μεγάλος αριθμός θυμάτων στην κατοχή και ενημέρωνε πότε θα βγουν για συλλήψεις, ώστε να κρυφτεί ο κόσμος. Μεταπολεμικά επισκέφτηκε σαν τουρίστας την περιοχή και έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής.
Οι λιγνιτωρύχοι ήταν ενιαίο σώμα, δεν υπήρχε το φαινόμενο όπως αλλού που αρκούσε να σε καταδώσει κάποιος για να σε στείλουν εξορία. Έναν που τον δίκαζαν με στημένες κατηγορίες, στην απολογία του έδειξε τους τρεις που τον κατηγορούσαν ότι τους είχε σκοτώσει, που παρακολουθούσαν ως κοινό τη δίκη του. Γενικά τις δεκαετίες του ‘ 50 και του ‘ 60 είχαμε τραβολογήματα από την ασφάλεια, που ήταν περισσότερο εκφοβιστικού χαρακτήρα.
Οι λιγνιτωρύχοι αλλά και όλοι οι κάτοικοι της περιοχής ήταν ενεργό τμήμα του κινήματος ειρήνης. Όλη η πόλη μαγείρευε φαγητά και έφτιαχνε καφέδες για τους ειρηνοδρόμους, ετοίμαζε πανό και πλακάτ, φιλοξενούσε αλλά και έκρυβε διαδηλωτές, ενώ στην πορεία ειρήνης του 1963 που είχε απαγορευτεί, οι λιγνιτωρύχοι επενέβησαν και κατάφεραν να αποκρούσουν την επίθεση παρακρατικών στο Λαμπράκη στη διασταύρωση της Ραφήνας.
Οι λιγνιτωρύχοι ήταν το πρώτο σωματείο που με απόφαση γενικής του συνέλευσης ζήτησε εκείνα τα χρόνια τη νομιμοποίηση του ΚΚΕ.
