Το άρθρο που πρωτοδημοσιέυτηκε στους The New York Times και αναπαράχθηκε από την ηλεκτρονική έκδοση της εφ. Καθημερινή, αναφέρει τα εξής “συνταρακτικά”:
Με έναν κατακλυσμό ξένων επισκεπτών να τροφοδοτεί την φαινομενικά ασταμάτητη ανάπτυξη στα άλλοτε παρθένα ελληνικά νησιά, οι κάτοικοι και οι τοπικοί φορείς αρχίζουν να αντιστέκονται, για να περιορίσουν ένα κύμα κατασκευών που έχει αρχίσει να προκαλεί έλλειψη νερού και αλλοιώνει τη μοναδική πολιτιστική ταυτότητα των νησιών.
Ο τουρισμός είναι ζωτικής σημασίας στην Ελλάδα, αντιπροσωπεύοντας το ένα πέμπτο της οικονομικής παραγωγής της χώρας, και οι κοινότητες σε πολλά νησιά εξαρτώνται από αυτόν. Αλλά οι επικριτές λένε ότι η ανάπτυξη έχει ξεφύγει από τον έλεγχο σε ορισμένες περιοχές, ιδίως σε νησιά όπως η Μύκονος και η Πάρος, όπου τα τελευταία χρόνια έχουν ξεφυτρώσει σαν μανιτάρια μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα.
Οι δάσκαλοι και άλλοι επαγγελματίες σε αυτά και σε άλλα νησιά των Κυκλάδων, ένα δημοφιλές σύμπλεγμα στο Αιγαίο Πέλαγος, αγωνίζονται να βρουν οικονομικά προσιτή στέγαση εν μέσω της εισροής επισκεπτών και αγοραστών κατοικιών, τροφοδοτώντας τις αυξανόμενες διαμαρτυρίες των ντόπιων για τις επιπτώσεις του ανεξέλεγκτου τουρισμού.
Τα νησιά, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της τουριστικής “έκρηξης” της Ελλάδας, αντιμετωπίζουν όλο και πιο επείγουσα την ανάγκη για τη διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς τους.
Ο αριθμός των αφίξεων αλλοδαπών στην Ελλάδα έσπασε ένα ακόμη ρεκόρ το 2023, με 30,9 εκατομμύρια τους πρώτους 10 μήνες του έτους, σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος – αύξηση 17% σε σχέση με το προηγούμενο έτος και ξεπερνώντας τα προ της πανδημίας επίπεδα τουρισμού.
Για να καλυφθεί αυτή η ζήτηση, 461 νέα ξενοδοχεία άνοιξαν στα ελληνικά νησιά του νότιου Αιγαίου την περίοδο 2020-23, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος. Από αυτά, τα 126 άνοιξαν πέρυσι.
Ο πολλαπλασιασμός των πισίνων έχει δημιουργήσει σοβαρή πίεση στην παροχή νερού σε κυκλαδίτικα νησιά όπως η Σίφνος και η Τήνος, ενώ η επιθετική επέκταση των παραθαλάσσιων μπαρ πάνω στις παρθένες παραλίες σε πολλά νησιά έχει προκαλέσει αντιδράσεις από τους ντόπιους.
Οι οικολόγοι και οι αρχιτέκτονες ηγούνται επίσης της προσπάθειας να διατηρηθεί ο χαρακτήρας των Κυκλάδων, ο οποίος, όπως λένε, κινδυνεύει να εξαφανιστεί εν μέσω της ομογενοποίησης των προορισμών διακοπών.
Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με έδρα την Αθήνα, το οποίο εκθέτει τα μοναδικά μαρμάρινα ειδώλια που παρήχθησαν στα εν λόγω νησιά κατά την αρχαιότητα και επηρέασαν την πορεία της δυτικής τέχνης, συνεργάζεται με τις τοπικές αρχές και τις ενώσεις για τον ίδιο σκοπό.
Η υπουργός Τουρισμού της Ελλάδας, Όλγα Κεφαλογιάννη, δεσμεύτηκε πρόσφατα ότι η ανάπτυξη δεν θα είναι πλέον ανεξέλεγκτη.
“Έχουμε σαφές όραμα και στόχο για τη βιωσιμότητα των προορισμών και του τουριστικού μας προϊόντος”, δήλωσε τον περασμένο μήνα σε συνέδριο στην Αθήνα. Είπε ότι στο μέλλον θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής ταυτότητας των επιμέρους προορισμών, ενώ θα καταρτιστεί νομοθεσία για την υποστήριξη αυτής της προσπάθειας.
Όσοι πιέζουν για αλλαγή δεν έχουν πειστεί.
“Είναι πολύ εύκολο να μιλάμε για βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά το μόνο που κάνουν στην πραγματικότητα είναι να εγκρίνουν νέες επενδύσεις”, δήλωσε ο Ιωάννης Σπιλάνης, πρώην γενικός γραμματέας νησιωτικής πολιτικής στο υπουργείο Ναυτιλίας και τώρα επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Βιώσιμου Τουρισμού Αιγαίου.
Ο Σπιλάνης, που κατάγεται από τη Σέριφο, ήταν ένας από τους πολλούς εμπειρογνώμονες που μίλησαν σε συνέδριο στη Μύκονο τον Νοέμβριο για το πώς ο τουρισμός έχει “αλλάξει ριζικά” τις Κυκλάδες. Η εκδήλωση διοργανώθηκε από τις τοπικές αρχές, οι οποίες προσέφυγαν πρόσφατα σε κορυφαίο ελληνικό δικαστήριο για ένα σχέδιο για ένα ξενοδοχειακό συγκρότημα πέντε αστέρων και μια μαρίνα για superyachts. (Το δικαστήριο επέτρεψε την ανάπτυξη, αλλά περιόρισε το μέγεθος της μαρίνας).
Ο Νίκος Χρυσόγελος, πρώην μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με το κόμμα των Οικολόγων Πράσινων, ο οποίος έχει ξεκινήσει μια πρωτοβουλία βιωσιμότητας για τις Κυκλάδες, δήλωσε ότι οι εργολάβοι παραβλέπουν τα μοναδικά χαρακτηριστικά των Κυκλάδων και τις αντιμετωπίζουν σαν προάστια πόλεων.
“Συνήθιζες να βλέπεις αγροτικά κτίρια, ξερολιθιές – υπήρχε μια αρμονία στο τοπίο”, δήλωσε ο Χρυσόγελος, που κατάγεται από τη Σίφνο. “Τώρα βλέπεις δρόμους, ξενοδοχειακά συγκροτήματα, ψηλούς τοίχους. Θα μπορούσε να είναι το Ντουμπάι ή η Αθήνα”.
Ο Νίκος Μπέλιος, διευθυντής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και επικεφαλής του τοπικού συνεταιρισμού αγροτών και μελισσοκόμων, δήλωσε ότι η Σίφνος γνώρισε μια εισροή επενδυτών “από όλο τον πλανήτη, που χτίζουν κολοσσιαίες κατασκευές, σαν φρούρια, με τεράστια τείχη” για να εξυπηρετήσουν τους πλούσιους τουρίστες.
“Φτάνουν, φορτώνουν τα Cayenne ή τα Jeep ή τα Hummers τους και κλειδώνονται μέσα”, είπε για τους τουρίστες. “Δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον για τη Σίφνο – είναι μια κουκκίδα στο χάρτη γι’ αυτούς”.
Πέρυσι, η Μαρία Ναδάλη, η δήμαρχος της Σίφνου, κάλεσε την ελληνική κυβέρνηση να βάλει φρένο στην “ιλιγγιώδη” τουριστική ανάπτυξη – συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης της κατασκευής περαιτέρω ιδιωτικών πισινών και “υπόσκαφων σπιτιών” χτισμένων στις πλαγιές των βουνών, μια τάση που, όπως είπε, αλλοιώνει τη “μορφολογία και τη μοναδική αρχιτεκτονική φυσιογνωμία” του νησιού.
Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης έχει επίσης εμπλακεί, προσπαθώντας να βοηθήσει τους νησιώτες να προστατεύσουν το φυσικό περιβάλλον και την κληρονομιά των νησιών. Το μουσείο διοργανώνει προγράμματα σε οκτώ νησιά, με θέματα όπως η διατήρηση των αρχαίων λατομείων μαρμάρου της Πάρου – πηγή πολλών κυκλαδίτικων αρχαιοτήτων – και η καταγραφή και προώθηση παραδοσιακών πρακτικών διαχείρισης υδάτων στην Άνδρο.
“Προσπαθούμε να τους βοηθήσουμε να προστατεύσουν την κληρονομιά τους”, δήλωσε η Κασσάνδρα Μαρινοπούλου, διευθύνουσα σύμβουλος και πρόεδρος του μουσείου, αναφέροντας ως βασικές απειλές τον αυξημένο τουρισμό, την εγκατάλειψη των τοπικών παραδόσεων και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Η πρωτοβουλία στοχεύει επίσης στη στήριξη του πολιτιστικού τουρισμού στα νησιά, με ψηφιακές περιπατητικές διαδρομές και την προώθηση της τοπικής γαστρονομίας, δήλωσε η Μαρινοπούλου, η οικογένεια της οποίας κατάγεται από την Άνδρο.
“Δεν θέλουμε να εξαφανιστεί η κυκλαδίτικη διατροφή επειδή οι νεότερες γενιές πουλάνε την οικογενειακή ταβέρνα και γίνεται σούσι μπαρ”, είπε. “Αυτό που θέλει ο επισκέπτης είναι η αυθεντικότητα. Δεν θέλει να δει κάτι που έχει δει στην Ίμπιζα – αυτό δεν είναι αυθεντικό”.
Εν μέσω της πληθώρας των ξενοδοχείων πέντε αστέρων, ορισμένες επιχειρήσεις επιδιώκουν να προωθήσουν το “αργό ταξίδι” (slow travel) ως ένα εναλλακτικό μοντέλο που στηρίζει τις τοπικές κοινότητες αντί να τις παραγκωνίζει.
Μία από αυτές, η ταξιδιωτική startup Boundless Life, φέρνει σε επαφή τους ξένους επισκέπτες με τον τοπικό πολιτισμό με εργαστήρια κεραμικής, επισκέψεις σε εργοστάσια υφαντουργίας και μαθήματα ελληνικών. “Όταν επιλέγουμε νέες τοποθεσίες του Boundless, είμαστε πολύ πρόθυμοι να εντοπίζουμε πολιτιστικά στολίδια και να τα προστατεύουμε”, δήλωσε η Elodie Ferchaud, ιδρύτρια της ταξιδιωτικής startup, η οποία έχει φέρει δεκάδες ξένες οικογένειες στη Σύρο για τρίμηνη διαμονή.
Αλλά πολλοί ντόπιοι κυκλαδίτες λένε ότι χρειάζεται πλήρης αναθεώρηση του τουριστικού μοντέλου της Ελλάδας.
“Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να επιβιώσουμε”, δήλωσε ο Σπιλάνης. “Το να καταστρέφεις τα ίδια τα περιουσιακά στοιχεία πάνω στα οποία κάθεσαι δεν είναι ο σωστός τρόπος”.
