Οι απόγονοι των μεταλλωρύχων και ο Δήμος Μυκόνου σε συνεργασία με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, αναδεικνύουν την ιστορική διάσταση των μεταλλείων για λόγους τιμής της ιστορίας του νησιού, αλλά και με προοπτικές αξιοποίησης των εγκαταλελειμμένων εγκαταστάσεων.
Στο Αιγαίο, όπως είναι γνωστό, μεταλλευτική ιστορία δεν έχει μόνο η Σέριφος. Το πλούσιο υπέδαφος των νησιών ήταν γνωστό από την αρχαιότητα. Όμως η εκμετάλλευσή του ήταν πάντα λιγοστή και για μεγάλα χρονικά διαστήματα ανενεργή. H Θάσος, η Σκύρος, η Λέσβος, η Χίος, η Σέριφος και αργότερα η Νίσυρος και η Μήλος ήταν μερικά από τα πιο πλούσια σε μεταλλεύματα νησιά. Κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα τα παλιά ξεχασμένα μεταλλεία των νησιών επαναλειτούργησαν, ενώ παράλληλα ξεκίνησαν οι εξορύξεις και σε κάποια άλλα.
Αυτό που είναι άγνωστο στους περισσότερους είναι η περίπτωση της Μυκόνου. Εκεί η μεταλλευτική ιστορία ξεκίνησε πολύ αργά… Μόλις το 1955! Τη χρονιά, δηλαδή, που ιδρύθηκε η ΜΥΚΟΜΠΑΡ, με σκοπό την εξόρυξη βαρύτη από το νησί. Όλα τα στάδια παραγωγής γίνονταν επιτόπου: Εξόρυξη, μεταφορά, βελτιστοποίηση και εξαγωγή. Αυτό , σε συνδυασμό με την εξαιρετική ποιότητα του μεταλλεύματος, έκαναν τα μεταλλεία της Μυκόνου ονομαστά στον παγκόσμιο μεταλλευτικό χάρτη.
Όπως και στην Σέριφο, υπήρξαν και στη Μύκονο προβλήματα με την εργοδοσία. Το 1961 έγινε η πρώτη απεργία διάρκειας 18 ημερών μετά από θανατηφόρο εργατικό ατύχημα. Επίσης τη διετία 1964-65 οι εργάτες κινητοποιήθηκαν σε μεγάλες απεργίες για ζητήματα απασχολούσαν τον κλάδο, ενώ την ίδια περίοδο είχαμε κινητοποιήσεις μεταλλωρύχων και σε πανελλαδικό επίπεδο.
Η ΜΥΚΟΜΠΑΡ έκλεισε το 1985, μεταφέρθηκε στη Μήλο για κάποια χρόνια και τελικά εκεί απορροφήθηκε από άλλη μεταλλευτική εταιρία.
Σήμερα, οι εγκαταστάσεις της ΜΥΚΟΜΠΑΡ παραμένουν εγκαταλειμμένες και ρημαγμένες. Κάτι παρόμοιο με την Σέριφο. Έχουν ακουστεί προτάσεις για τη δημιουργία μεταλλευτικού μουσείου, ενώ υπάρχει ανάγκη παρεμβάσεων να αποφευχθούν καθιζήσεις σε σημεία που έχουν περάσει οι στοές. Εξάλλου υπάρχουν πετυχημένα παραδείγματα αξιοποίησης παλαιών μεταλλευτικών εγκαταστάσεων, όπως τα μεταλλεία Κύθνου, ή το Τεχνολογικό Πάρκο Λαυρίου.
Για τη Μύκονο όμως κάτι πάει να γίνει. Ήδη έγιναν δύο εκδηλώσεις αφιερωμένες στα Μεταλλεία Μυκόνου, η πρώτη στη Μύκονο, στο Γρυπάρειο Πολιτιστικό Κέντρο και η άλλη στην Αθήνα, στο Μουσείο Μπενάκη, τον Ιούνιο που πέρασε. Στο www.ertnews.gr βρίσκουμε δηλώσεις του Καθηγητή της Σχολής Μηχανικών Μεταλλείων – Μεταλλουργών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, και Αντιπροέδρου της Εταιρείας Αξιοποίησης και Διαχείρισης της Περιουσίας του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου (ΕΑΔΙΠ-ΕΜΠ), κ. Δημήτρη Καλιαμπάκου, σχετικά με το θέμα:
« […] Η τοπική κοινωνία έχει ισχυρές μνήμες από τη μεταλλευτική δραστηριότητα που σφράγισε τη ζωή του νησιού τα χρόνια 1955-1985. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Σε όλο τον κόσμο οι κοινωνίες των μεταλλωρύχων έχουν ξεχωριστά, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που γεννιούνται στο καμίνι μιας δραστηριότητας που σχεδόν τα πάντα κινούνται σε οριακές συνθήκες. Χαλύβδινη αντοχή και αδάμαστη θέληση, συνυφασμένες με μια ανεξάντλητη όρεξη για γλέντι, έρωτα, ζωή, μαζί με το σουρεαλιστικό χιούμορ συνθέτουν τη φυσιογνωμία των μεταλλειωτών, των μεταλλωρύχων της Μυκόνου.
[…] Σήμερα βρισκόμαστε σε ένα οριακό σημείο. Η προϊούσα φθορά απειλεί σοβαρά τις εγκαταστάσεις. Ο κίνδυνος οριστικής απώλειας αυτών των βιομηχανικών μνημείων που κουβαλούν την ιστορία πυκνών διαδοχικών τεχνολογικών- επιστημονικών επαναστάσεων αλλά πάνω απ’ όλα είναι ποτισμένα με τον ιδρώτα και το αίμα των μεταλλειωτών της Μυκόνου είναι μεγάλος. Ευτυχώς, η τοπική κοινωνία είναι πολύ ευαισθητοποιημένη στο θέμα της διάσωσης και ανάδειξης των εγκαταστάσεων της ΜΥΚΟΜΠΑΡ. Ο Δήμος Μυκόνου, επίσης, το έχει θέσει ως προτεραιότητα.
Η διάσωση και η ανάδειξη των εγκαταστάσεων της ΜΥΚΟΜΠΑΡ δεν είναι μόνο θέμα προστασίας της ιστορίας του νησιού και ανάδειξη της ταυτότητας του. Σε όλο τον κόσμο, η προστασία και αποκατάσταση των παλαιών μεταλλευτικών εγκαταστάσεων αποτελεί παράλληλα αναπτυξιακό βήμα σε μια υγιή κατεύθυνση. Τα “εξωτικά” χαρακτηριστικά της δραστηριότητας, οι απόκοσμες υπόγειες εγκαταστάσεις της, έλκουν σημαντικό αριθμό καλλιεργημένων επισκεπτών που ζητούν “κάτι περισσότερο” από ήλιο και θάλασσα. Και η Μύκονος, όσο κι αν αυτό παραξενεύει πολλούς σήμερα, έχει πολύ περισσότερα να δείξει. Και ανάμεσα σε αυτά τη μεταλλευτική της ταυτότητα, μια άγνωστη αλλά συναρπαστική πλευρά της».
Εμείς ευχόμαστε καλή τύχη στη Μύκονο, που ούτως ή άλλως δεν έχει ανάγκη από περισσότερους επισκέπτες, αλλά διεκδικεί και εκείνους που θα ενδιαφερθούν για τη μεταλλευτική της ιστορία!
